Τόπος: η παρουσίαση θα γίνει μέσω τηλεδιάσκεψης
Σύνδεσμος τηλεδιάσκεψης
Έναρξη: 03/11/2021 10:00
Λήξη: 03/11/2021 11:00
Ονοματεπώνυμο:Αρετή-Ειρήνη Μίζα
Τίτλος:Σώματα και εδάφη σε αμοιβαίες συναρμογές και διανοίξεις
Title:Body and territory in reciprocal breaking and asemblage
Τετάρτη 3-11-2021 10.00 π.μ.
Εξεταστική Επιτροπή
Αναπληρώτρια καθηγήτρια Χατζησάββα Δήμητρα
Αναπληρωτής Καθηγητής Τζομπανάκης Αλέξιος
Καθηγητής Ουγγρίνης Κωνσταντίνος
Περίληψη
Το πεδίο της αρχιτεκτονικής έχει προσεγγιστεί εκτενώς μέσω του ανθρώπινου σώματος, που είναι αντιληπτό ως πρότυπο αναλογίας και όχημα βιωματικής χωρικής αντίληψης. Η οργανική συμμετρία και η λειτουργικότητα στην αρχιτεκτονική εμπνέονται από μια κατανόηση του σώματος που περιορίζεται στην ανατομία και τη λειτουργία των οργάνων και των μηχανισμών του. Η δυτική αφήγηση, θέτει στο επίκεντρο της την πριμοδότηση της ανθρώπινης παρουσίας και δράσης επί της φύσης, η οποία οργανώνεται μέσω μιας ορθολογικής και αφαιρετικής νοητικής τάξης, που είναι συνυφασμένη με την χωρική αρτιμέλεια. Υπό αυτό το πρίσμα, η έννοια του εδάφους, συνδέεται με την αρχιτεκτονική κυρίως ως σταθερό καταγωγικό, τοπιακό έρεισμα της κτιριακής παρουσίας. Παράλληλα, αποτελεί πηγή ανεξάντλητης ύλης για την εξαγωγή αξίας, εγείροντας ανησυχίες σχετικά με την απειλούμενη οικολογία. Στις τυπικές προσεγγίσεις του χώρου, οι έννοιες σώμα και έδαφος, τοποθετούνται σε μια περίκλειστη, σφαίρα αφηρημένης αναλογίας σε σχέση με ένα εξιδανικευμένο μοντέλο περί κόσμου και φύσης, συμβάλλοντας σε μια ολιστική αντίληψη για τη συνθετική σκέψη.
Η παρούσα μελέτη, εξετάζει αντιπροσωπευτικές θεωρήσεις για το σώμα και το έδαφος, που διανοίγουν τα στερεοτυπικά όριά τους, συναρμόζοντάς τα σε νέες εννοιολογικές, χωρικές και οικολογικές συσχετίσεις. Εστιάζει σε υλικές και πορώδεις σχέσεις ανάμεσα στα επικείμενα ζητήματα και στα όρια του σχεδιασμού. Εργαλείο διαχείρισης, αποτελεί η έννοια της διάνοιξης, που συμπαρασύρει μια σειρά από επιπλέον έννοιες όπως οι: τομή, διάτρηση, διάσπαση, αλλά και σύζευξη και συναρμογή. Η διάνοιξη, υπονοεί τη διάβρωση μιας ευσταθούς συνοχής, διασχίζοντας πολλαπλές κλίμακες για να αποκαλύψει εντάσεις και ετερογένειες.
Η εργασία επιχειρεί να εξετάσει νέους τρόπους θεώρησης του χώρου, βίωσης του σώματος και κατοίκησης της γης, εξαρτώμενους από τα υλικά ίχνη της σωματικής και εδαφικής αλληλοσυσχέτισης και του οικολογικού αποήχου της. Με αφετηρία τη θέση πως ο χώρος συνιστά ένα πεδίο συνέργειας ανάμεσα σε σωματικούς και εδαφικούς συντελεστές στοχεύει στην αποσταθεροποίηση των φραγμών τους, στην εξωτερίκευσή τους σε όρια πέρα από τον προσδιορισμό των υφιστάμενων κατηγοριών, ώστε να εκμαιεύσει νέους πειραματικούς, συνθετικούς χειρισμούς, με οικολογική ευαισθησία. Με άξονα την εννοιολόγηση της στιγμής της μετάβασης από έναν στατικό και ισότροπο, σε έναν ρευστό και δυναμικό χώρο, επιδιώκεται μια διευρυμένη αντίληψη σε σχέση με την ύλη και το όριο.
Ακολουθείται μια πορεία ανάλυσης, από την ανατομή των σωματικών στρωμάτων, μέχρι την εξερεύνηση του γεωλογικού υποστρώματος και το άνοιγμα της οικολογικής σκέψης, μέσα από αλληλοτεμνόμενες θεωρητικές αναζητήσεις μεταξύ χαρακτηριστικών φιλοσοφικών και αρχιτεκτονικών αποσκευών, που χαρτογραφείται σε τρεις διακριτές ενότητες:
Η πρώτη ενότητα, προσεγγίζει σαρκικές δυνατότητες που αναδύονται από την διάνοιξη της επιφάνειας του δέρματος. Η ανατομική πρακτική κατά την περίοδο της Αναγέννησης, με κύριο εκπρόσωπο τον Andreas Vesalius, εξετάζεται ως μια νέα στιγμή κατανόησης για το σώμα και την αρχιτεκτονική η οποία κινητοποίησε το ενδιαφέρον για την ανατομική τομή. Μέσα από διασχίσεις του φιλοσοφικού έργου των Maurice Merleau-Ponty, George Bataille, και Antonin Artaud, εξετάζεται το σώμα σε οριακές συνθήκες, σε σχέση με την ιδεατή του αναλογία ως πρότυπο για την αρχιτεκτονική και τη σκέψη. Η έννοια της σωματικότητας, μελετάται ως μια συνεχώς αναδυόμενη, ανοιχτή και χωρίς σαφή όρια εμπειρία, που μπορεί να διανοίξει δυνατότητες για μια αποσπασματική και δυναμική σχέση με τον χώρο, όπως αυτή που υιοθετείται στο αρχιτεκτονικό έργο των Morphosis.
Η δεύτερη ενότητα, αναλαμβάνει ένα πέρασμα από τη σωματική στην εδαφική διάνοιξη, καλλιεργώντας τη ροπή προς ένα ριζωματικό μοντέλο διαβίωσης. Στόχος της ενότητας, είναι η ανάγνωση της υλικής και ρευστής διάστασης των εδαφών και η σχέση τους με την διεύρυνση των ορίων ενός σώματος. Σε αυτό το πλαίσιο, η εδαφική διάνοιξη είναι γεωλογικά προσανατολισμένη και αφορά μια υπόγεια πολυπλοκότητα, μια διάτρηση, που αναιρεί τα καθιερωμένα εδάφη, τοποθετώντας πρώτα την αν-εδαφικότητα, καλώντας για μια πιο ριζοσπαστική οικολογική σκέψη για την αρχιτεκτονική. Τόσο τα φυσικά, όσο και τα νοητικά εδάφη, αποτελούμενα από πολύπλοκα πλέγματα σχέσεων αναλύονται μέσα από το έργο των στοχαστών Manuel De Landa, Gilles Deleuze & Félix Guattari, και Reza Negarestani. Τα εδάφη, ως τόποι απροϋπόθετης συνάντησης ανάμεσα σε εμάς και τις υλικές διεργασίες της γης ερευνώνται στο έργο των αρχιτεκτόνων Νέλλα Γκόλαντα και Ασπασίας Κουζούπη καθώς και του Χρήστου Παπούλια.
Η τρίτη ενότητα, ερευνά πώς το αποδιαρθρωμένο σώμα και το αποσπασματικό έδαφος των δύο προηγούμενων ενοτήτων, επαναδιατυπώνουν την σχέση ανάμεσα σε ορυκτά, φυτικά και ζωικά σώματα, στα πλαίσια μιας αναζήτησης σχετικά με τη σύγχρονη περιβαλλοντική και γεωλογική υποβάθμιση. Οι γεωδιαδικασίες της γης, αδιαχώριστες από την ανθρώπινη παρουσία και δράση, προτείνουν ένα νέο έδαφος, που αμφισβητεί την πρωτοκαθεδρία της «φύσης», επαναπροσδιορίζοντας τις υλικές και σωματικές σχέσεις ανάμεσα σε άνθρωπο, περιβάλλον και γήινα πλάσματα. Εισάγεται η σκέψη της φεμινίστριας θεωρητικού Donna Haraway, σχετικά με τη διαδικασία επανα-κοσμοποίησης της γης, μέσα από βιολογικούς και γεωλογικούς όρους. Σε μια απόπειρα έκθεσης ανοιχτών χειρισμών σώματος-εδάφους που διέπονται από υλικές διασυνδέσεις, η ενότητα ολοκληρώνεται με το παράδειγμα των αρχιτεκτόνων Anuradha Mathur και Dilip da Cunha, καθώς και του καλλιτέχνη Alberto Burri, που προτείνουν μια εκ νέου σύλληψη της σχέσης μεταξύ οικολογίας και αρχιτεκτονικής.
Abstract
The field of architecture has been approached extensively through the human body, which is perceived as a model of proportion and a vehicle of experiential spatial perception. Organic symmetry and functionality in architecture are inspired by an understanding of the body that is limited to the anatomy and function of its organs and mechanisms. Western narrative focuses on the predominance of human presence and activity on nature, which is organized through a rational and abstract mental order, intertwined with spatial perfection. In this light, the concept of territory is associated with architecture mainly as a fixed origin and landscape foundation of the building presence. At the same time, it is a source of inexhaustible material for the extraction of value, raising concerns about the endangered ecology. In the typical approaches of space, the concepts of body and territory are placed in an enclosed sphere of abstract proportion in relation to an idealized model of world and nature, contributing to a holistic concept of synthetic thinking.
This study examines representative views of the body and the territory, which open up their stereotypical boundaries, assembling them into new conceptual, spatial and ecological correlations. It focuses on material and porous relations between the present issues and design boundaries. Management tool, is the concept of opening-up, which includes a number of additional concepts such as: cutting, boring, splitting, but also coupling and assembly. Opening up implies the erosion of a stable cohesion, crossing multiple scales to reveal tensions and heterogeneities.
The work attempts to examine new ways of perceiving space, experiencing the body and inhabiting the earth, depending on the material traces of its physical and territorial interrelation and its ecological impact. Starting from the view that space is a field of synergy between physical and territorial factors, it aims to destabilize their barriers, to externalize them beyond the definition of the existing categories, in order to elicit new experimental, synthetic manipulations, with ecological awareness. Based on the conceptualization of the moment of transition from a static and isotropic, to a fluid and dynamic space, an expanded perception in relation to matter and the limit is sought.
It follows a course of analysis, from the dissection of the body layers, to the exploration of the geological background and the broadening of ecological thought, through interrelated theoretical quests between characteristic philosophical and architectural baggage, mapped into three distinct sections:
The first section approaches corporeal exploration possibilities that emerge from breaking through the skin surface. Anatomy practice during the Renaissance, led by Andreas Vesalius, is seen as a moment of understanding of the body and the architecture, which stimulated interest in the anatomical incision. Through sections of the philosophical works of Maurice Merleau-Ponty, George Bataille, and Antonin Artaud, the body is examined in extreme conditions, in relation to its ideal proportion as a model for architecture and thought. The concept of physicality is studied as an ever-emerging, open and without clear boundaries experience, which can open up possibilities for a fragmentary and dynamic relationship with space, such as that adopted in the architectural work of Morphosis.
The second section, undertakes a transition from the physical to the ground breakthrough, cultivating the momentum towards a rhizomatic model of living. The aim of the section is to explore the material and fluid dimension of grounds and their relation to the expansion of the boundaries of a body. In this context, ground breakthrough is geologically oriented and concerns an underground complexity, a perforation, which negates the established territories, placing the un-grounding first, calling for a more radical ecological thinking about architecture. Both the physical and the mental soils, consisting of complex grids of relationships, are analyzed through the work of Manuel De Landa, Gilles Deleuze & Félix Guattari, and Reza Negarestani. Grounds, as places of unconditional meeting between us and the material processes of the earth are researched in the work of the architects Nella Golanda & Aspasia Kouzoupi and Christos Papoulias.
The third section explores how the decomposed body and the fragmentary ground of the previous two sections restate the relationship between mineral, plant, and animal bodies as part of a quest for contemporary environmental and geological degradation. The geodetic processes of the earth, inseparable from human presence and action, propose a new ground, which challenges the primacy of "nature", redefining the material and bodily relations between man, environment and earthly critters. It intoduces the thought of the feminist theorist Donna Haraway, about the process of re-worlding of the earth, through biological and geological terms. In an attempt to expose open body-to-ground manipulations governed by material interconnections, the section concludes with the example of architects Anuradha Mathur & Dilip da Cunha and Alberto Burri, who are proposing a re-conception of the relationship between ecology and architecture.
