Το Παρατηρητήριο Υπαίθρου Κρήτης (ΠΥΚ), είναι το αποτέλεσμα σύμπραξης της Περιφέρειας Κρήτης, του Πολυτεχνείου Κρήτης και του Πλοηγού Εκπαιδευτική-Αναπτυξιακή, η σύσταση του οποίου ανακοινώθηκε την 26η Αυγούστου 2019 στην Περιφέρεια Κρήτης. Το Παρατηρητήριο, διανύει τον πρώτο χρόνο της πιλοτικής εφαρμογής του, με σκοπό να οργανωθεί ως ένα ευέλικτο, διεπιστημονικό εργαλείο, ικανό να καταγράφει και να υποστηρίζει τη σύγχρονη πολυκεντρικότητα της υπαίθρου, προτείνοντάς της έναν νέο αναπτυξιακό ρόλο.
Εντός του Ιουνίου 2020 ολοκληρώνεται η πιλοτική έρευνα για το Οροπέδιο Λασιθίου που έχει αναλάβει η Επίκουρη Καθηγήτρια της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Δέσποινα Διμέλλη και παράλληλα δίδεται η εκκίνηση για ένα μεγαλόπνοο σχέδιο με τίτλο "ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ – ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ - ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΣΕ ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΜΕ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ Ε4" το οποίο αναλαμβάνει ο επιστημονικά υπεύθυνος του ΠΥΚ Καθηγητής Νίκος Σκουτέλης. Πρόκειται για οριζόντια δράση η οποία θα αναδείξει νέες στρατηγικές για μια νέα ελκυστικότητα της Κρήτης, προσαρμοσμένης στις αξίες και στα νοήματα που εμπεριέχει ο τόπος, η ιστορία του και οι δραστηριότητες των ανθρώπων σε όλο το νησί.
Το Πολυτεχνείο Κρήτης υποστηρίζει την συντονισμένη αυτή προσπάθεια αναγέννησης της υπαίθρου και υπερθεματίζει τη σύνδεση της έρευνας με την αειφόρο ανάπτυξη και με τη δυναμική των υλικών και των πολιτιστικών πόρων της Κρήτης.